વિટામિન B12, જેને Cobalamin પણ કહે છે, એ એક મહત્વપૂર્ણ પોષક તત્વ છે જે તમારા શરીરને તંદુરસ્ત અને મજબૂત રહેવા માટે જરૂર છે. આ B vitamins સમૂહનો એક ભાગ છે. તે ઊર્જા ઉત્પાદન, લાલ રક્તકણોની રચના, નસોની તંદુરસ્તી અને ડીએનએ સિન્થેસિસમાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવે છે.

આ લેખમાં તમે જાણશો કે વિટામિન B12 શું કરે છે, શા માટે તે મહત્વપૂર્ણ છે, તે ક્યાંથી મળે છે, કેટલું જોઈએ અને જો તે પૂરતું ન મળે તો શું થાય છે.

વિટામિન B12 શું છે?

વિટામિન B12 એ પાણીમાં ઓગળી જાય એવું વિટામિન છે જે તમારા શરીરમાં અનેક કાર્યોમાં સહાય કરે છે. તેની મુખ્ય ભૂમિકાઓમાં શામેલ છે:

• તંદુરસ્ત લાલ રક્તકણોની રચના કરવી
  

• તમારા મગજ અને નસોને સારી રીતે કાર્યક્ષમ રાખવી
  

• તમારા શરીરને ડીએનએ બનાવવા માટે મદદ કરવી – જે દરેક કોષમાં જૈવિક માહિતી હોય છે
  
  

વિટામિન B12 તમારા શરીરમાં કેટલીક એન્જાઈમ ની ક્રિયાને સહાયરૂપ બને છે, એટલે કે તે રાસાયણિક પ્રક્રિયાઓને શક્ય બનાવે છે જેથી શરીર યોગ્ય રીતે કામ કરી શકે.

વિટામિન B12 તમારા શરીરમાં ચોક્કસ ઉત્સેચકો (enzymes) માટે સહાયક તરીકે કાર્ય કરે છે, જેનો અર્થ એ છે કે તે રાસાયણિક પ્રતિક્રિયાઓ થવામાં મદદ કરે છે જેથી તમારું શરીર યોગ્ય રીતે કાર્ય કરી શકે.

વિટામિન B12 શા માટે મહત્વપૂર્ણ છે?

વિટામિન B12 દરેક માટે જરૂરી છે, ખાસ કરીને:

• બાળકો માટે, જેથી તેઓ યોગ્ય રીતે વિકસિત થઈ શકે
  

• પુખ્ત વયના લોકો માટે, જેથી તેમનું મગજ તાજું રહે અને શરીરમાં ઊર્જા રહે
  

• ગર્ભવતી સ્ત્રીઓ માટે, જેથી બાળકનું મગજ અને શરીર યોગ્ય રીતે વિકસે
  
  

જો તમારું શરીર પૂરતું વિટામિન B12 ન મેળવે, તો તમે થાકેલો, નબળો અથવા ચક્કર આવતો અનુભવ કરી શકો છો. તે તમારી યાદશક્તિ અને મૂડને પણ અસર કરી શકે છે, અને ગંભીર સ્થિતિમાં નસોના નુકસાન જેવી સમસ્યા થઈ શકે છે. તમને કેટલું વિટામિન B12 જોઈએ?

દરરોજના વિટામિન B12ના જરૂરી પ્રમાણ વય અનુસાર બદલાય છે. નીચે દરેક વય જૂથ માટેના ભલામણ કરેલા પ્રમાણ છે:

બહુ મોટા ભાગના લોકોને ખોરાકમાંથી પૂરતું વિટામિન B12 મળે છે, પણ કેટલાક લોકોને (ખાસ કરીને વયસ્કો અથવા આરોગ્ય સમસ્યાઓ ધરાવતા) સપ્લીમેન્ટ લેવાની જરૂર પડી શકે છે.

વિટામિન B12 ક્યાંથી મળે છે?

વિટામિન B12 મુખ્યત્વે પ્રાણીઓમાંથી મળતા ખોરાકમાં જોવા મળે છે, જેમ કે:

• દૂધ, પનીર અને દહીં

• માંસ (બીફ, પોર્ક, ચિકન)
  

• માછલી અને સમુદ્રજંતુઓ
  

• ઇંડા
  
  

કેટલાક ખોરાકમાં જેમ કે બ્રેકફાસ્ટ સિરિયલ્સમાં વિટામિન B12 ઉમેરવામાં આવે છે. જો તમે પ્રાણીજન ખોરાક ન ખાઓ (જેમ કે વિગન છો), તો તમારે વિટામિન B12નું સપ્લીમેન્ટ લેવું કે ફોર્ટિફાઈડ ખોરાક ખાવા પડશે.

કેટલાક ખોરાકમાં, જેમ કે નાસ્તામાં ખવાતી પાકેલી અનાજની વસ્તુઓમાં ખાસ કરીને વિટામિન B12 ઉમેરવામાં આવ્યું હોય છે. જો તમે પશુજન ખોરાક નથી ખાતા (જેમ કે તમે વિગન છો), તો તમારે વિટામિન B12નું સપ્લીમેન્ટ લેવું પડશે અથવા એવી ખાદ્ય વસ્તુઓ ખાવવી પડશે જેમાં B12 ખાસ ઉમેરેલું હોય.

B12 પૂરતું ન મળે તો શું થાય?

જો તમને વિટામિન B12 પૂરતું ન મળે, તો તમારું શરીર B12ની કમી (ડિફિશિયન્સી) નામની સમસ્યામાં આવી શકે છે. લક્ષણોમાં સામેલ છે:

• બહુ થાક લાગે અથવા નબળાઈ અનુભવો
  

• ચામડી પેળી કે પીળી દેખાવા લાગે
  

• શ્વાસમાં તકલીફ અનુભવાય
  

• માથામાં દુખાવો
  

• યાદશક્તિ અથવા વિચાર કરવામાં તકલીફ
  

• મૂડમાં બદલાવ, જેમ કે ઉદાસી અથવા ગુમરાહ અનુભવો
  

• હાથ કે પગમાં ચંપલાવટ કે સુઈ ચુભે એવું લાગવું
  
  

બાળકોમાં, વિટામિન B12ની કમી વૃદ્ધિ અને વિકાસને ધીમી કરી શકે છે. જો સમયસર સારવાર ન થાય, તો ગંભીર અને કાયમી તકલીફો થઈ શકે છે.

કોને વિટામિન B12ની કમી થવાનો વધારે જોખમ હોય શકે છે?

આ લોકો B12ની કમીના જોખમ પર હોય શકે છે:

• જે પ્રાણીજન ખોરાક ન ખાય (વેજીટેરિયન કે વિગન હોય)
  

• જેમને પાચન તંત્રમાં પોષક તત્વો શોષવામાં તકલીફ હોય (જેમ કે પેટ/આંતરની સમસ્યા)
  

• વયસ્ક લોકો
  

• દવાઓ લેતાં હોય છે જે વિટામિન B12ના શોષણને અસર કરે છે

જો તમને લાગતું હોય કે તમે પૂરતું વિટામિન B12 નથી મેળવતા, તો તમારા ડૉક્ટર સાથે વાત કરો. સરળ બ્લડ ટેસ્ટથી તે ચકાસી શકાય છે.

વિટામિન B12ની કમીને કેવી રીતે અટકાવવી?

• વિટામિન B12થી ભરપૂર સંતુલિત આહાર લો
  

• જો તમે પ્રાણીજન ખોરાક ન ખાવ, તો ફોર્ટિફાઈડ ફૂડ કે સપ્લીમેન્ટ પસંદ કરો
  

• જો તમે વધુ જોખમ પર હોવ, તો નિયમિત તપાસ કરાવો

સારાંશ

વિટામિન B12 એ એક મહત્વપૂર્ણ પોષક તત્વ છે જે લાલ રક્તકણોની રચનામાં, નસોની અને મગજની તંદુરસ્તીમાં અને શરીરના વિકાસમાં મદદ કરે છે. B12 પ્રાણીજન ખોરાક કે સપ્લીમેન્ટમાંથી મળી શકે છે. વિટામિન B12 કમી થાક, નબળાઈ અને નસો અથવા યાદશક્તિમાં સમસ્યા ઊભી કરી શકે છે. તંદુરસ્ત આહાર લેવું અને ડૉક્ટરની સલાહ લેતાં રહેવું તમારી તંદુરસ્તી જાળવવામાં મદદરૂપ બને છે.